محتوای وبلاگ

آیا می‌خواهید کودکان موفق پرورش بدهید؟
مراقب باشید چه به آن‌ها می‌گویید.
شیوه‌ای که ما کودکانمان را تحسین می‌کنیم، نتایج پایدار و عمیقی برجا می‌گذارد، هنوز والدین زیادی( حتی آنانی که از نتایج پژوهشی که من قصد دارم تا آن را در این متن توضیح  دهم،) این کار را اشتباه انجام می‌دهند.
دوباره جورشون کردی؟ خیلی باهوشی!
نکاه کن عجب نقاشی‌ای کشیده! تو یک هنرمند واقعی هستی!
بسیاری از والدین فرض می‌کنند که تحسین کودکان  بسیار خوب است، چرا که این‌کار عزت نفس و اعتماد به نفس آنان را که خود تسهیل کننده‌ی راه برای موفقیت کودکانشان است، افزایش می‌دهد. با این حال حجم رو به رشدی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تحسین کودکان برای توانایی‌هایشان عشق به یادگیری را نابود کرده و همچنین توانایی آنان در تحمل شکست  و شانس موفقیت آنان را از بین می‌برد.
ذهنیت ثابت شده در برابر ذهنیت در حال رشد
برای فهم این مسئله که چگونه تحسین می‌تواند نتایج منفی به بار آورد، شما باید با پژوهش روانشناس اجتماعی دانشگاه استندفورد  کرول دوئک  آشنا شوید. او بیش‌تر پژوهش‌هایش را صرف ذهنیت‌ها کرده و دو ذهنیت بنیادی را که شیوه‌ی درک شما از جهان را شکل می‌دهد، کشف کرده است. ذهنیت ثابت شده باور به این امر است که هوش و توانایی ورزشی شما بر روی سنگی جک شده و غیر قابل تغییر است. شما یا باهوش هستید یا نیستید. یا شما در ورزش خوب هستید و یا به کنار زمین تعلق دارید. یک ذهنیت در حال رشد باور به این امر است که توانایی‌های شما می‌تواند افزایش یابد. شما می‌توانید توانایی خود را با تلاش، راهبردهای خوب و راهنمایی از دیگران افزایش دهید.
این دو ذهنیت این که مردم چگونه شکست‌ها و پیروزی‌هایشان را نشان می‌دهند، تحت تأثیر قرار می‌دهد. کسانی که ذهنیت ثابت شده دارند فکر می‌کنند که موفقیت به توانایی فرد  و شکست به عدم توانایی فرد بستگی دارد. به عنوان نتیجه مردمی که ذهنیت ثابت شده دارند، در مواجهه با شکست لطمه می‌بینند. آنان از چالش‌ها فاصله گرفته و نمی‌خواهند دوباره ریسک اشتباه کردن و بد به نظر رسیدن را بپذیرند.
 کسانی که ذهنیت در حال رشد دارند، شکست‌هایشان را به فقدان تلاش یا توانایی و این‌گونه چیزهایی که می‌تواند با نشان دادن استقامت و سرسختی بهبود یابد، نسبت می‌دهند. آنان معتقدند که اشتباهات مشکلاتی هستند که باید حل شوند.
همانطور که شما ممکن است حدس بزنید، ذهنیت تأثیر عمیقی بر موفقیت در تحصیل، شغل، رابطه و حیطه‌های مختلف زندگی دارد.
چگونه تحسین بر ذهنیت تأثیر می‌گذارد
تحسین توانایی کودکان یک ذهنیت ثابت شده را تقویت می‌کند. وقتی ما توانایی کودکان را بعد از گرفتن یک نمره‌ی خوب در مدرسه تحسین می‌کنیم در واقع این پیغام را به او می‌رسانیم که موفقیت او در واقع به خاطر توانایی ذاتی‌اش است. همچنین این کار ما ناخواسته این پیغام را که عدم موفقیت در واقع در پی کمبود توانایی می‌آید را تقویت می‌کند. این باعث می‌شود تا کودکان از شکست بترسند و در شرایط سخت تسلیم شوند.
در یک مطالعه‌ی کلاسیک، دوئک و همکارش کلودیا مولر به کودکان پنجم ابتدایی یک سری سوالات تست هوش با ضریب دشواری معمولی دادند. تمام کودکان به خاطر عملکردشان( که واقعاً هم تقریباً در تمام موارد خوب بود) تشویق شدند. برخی از آن‌ها هم به خاطر هوششان تشویق شدند. مثلاً به آن‌ها گفته شد:" عجب نمره‌ای به‌دست آوردی؟ تو خیلی باهوش هستی." برخی هم به خاطر تلاششان تشویق شدند: " چه نمره‌ی خوبی! حتماً خیلی تلاش کردی". همانطور که انتظار می‌رفت کودکانی که برای باهوش بود تحسین شدند یک ذهنیت ثابت شده را توسعه دادند. وقتی آن‌ها در آزمون دوم که بسیار سخت بود، شرکت داده شدند، احساس شکست کرده و انگیزه خود را برای شرکت در دور سوم سوالات که اتفاقاً آسان بودند از دست دادند و بسیار ضعیف عمل کردند. برعکس کودکانی که برای تلاششان تحسین  شده بودند یک ذهنیت در حال رشد را توسعه داده بودند و در برابر شکست در آزمون دوم ثابت‌قدم تر رفتار کرده و توانستند در آژمون سوم عملکرد بسیار خوبی داشته باشند. انگیزه و عملکرد آنان تحت تأثیر شکست قرار نگرفت.
چگونه یک ذهنیت در حال رشد تربیت کنیم
اگر تشویق توانایی‌های کودک فکر خوبی نیست، پس والدین باید چکار کنند؟ دوئک می‌گوید که ما باید فرایند را تشویق کنیم. وقتی کودکی موفق می‌شود، ما باید فرایندی که منجر به موفقیت کودک شد را مورد تحسین و تشویق قرار دهیم.
"من متوجه تلاشت برای آزمون زبان انگلیسی شدم! واقعاً به نتیجه‌اش رسیدی!"
"بالاخره داری دوچرخه‌سواری می‌کنی! من از ممارستت وقتی که زمین می‌خوردی و و دوباره بلند می‌شدی خوشم می‌اومد."
"چه نقاشی زیبایی! واقعاً استفاده‌ات از رنگ‌های مختلف جالبه"
وقتی کودکان موفق نمی‌شوند ما نباید تلاششان را مثلاً با عباراتی مثل" تو بهترین تلاشت را انجام دادی" تشویق کنیم. به جای آن باید آن‌ها را برای رشد یافتن از درون تجربه‌شان کمک کنیم. مثلاً بگوییم:
"می‌دونم که سخت برای اون امتحان تلاش کردی. بذار ببینیم آیا می‌تونیم روش‌های مطالعه‌ی دیگری را برای نتایج بهتر پیدا کنیم."
"تو نمی‌تونی در تلاش اولت در نقاشی یک شاهکار خلق کنی! به تمرینات نقاشی ادامه بده. تو هنرمند بهتری می‌شی."
شکست‌ها فرصت عظیمی را برای پیروزی ایجاد می‌کنند.کودکتان را از این فرصت‌ها محروم نکنید! از یک نقد سازنده‌ی کوتاه هراسناک نشوید.
کودکانی که بدون هیچ تلاش خاصی موفق می‌شوند را تشویق نکنید. آن‌ها را تشویق کنید تا در تکالیف چالش‌برانگیزتری درگیر شوند.
از یک ذهنیت در حال رشد غلط برحذر باشید
همانطور که مفهوم ذهنیت در محافل علمی فرزندپروری و علوم تربیتی مشهور شد، دوئک متوجه شدکه بسیاری از مردم درک غلطی از ذهنیت در حال رشد دارند. مردم زیادی معتقدند که شما باید تلاش کودکان را بدون توجه به عملکردشان تشویق کنید، این اشتباه است. تشویق تلاش کودکان هنگامی که عملکردشان مناسب نیست، معنی ندارد.
دوئک، در ویراست جدید کتابش روانشناسی نوین موفقیت، دوئک می‌گوید که ما باید فرایند یادگیری که به نتایج موفقت‎آمیز منجر می‌شود را تشویق کنیم و فرایند را به نتیجه مرتبط سازیم. تلاش بخشی از فرایند یادگیری است اما تنها بخش یادگیری نیست! ما باید به روش‌های کودکان هم توجه کنیم و به آن‌ها کمک کنیم تا بفهمند که چگونه رفتارشان بر نتیجه تآثیر می‌گذارد.(برای مثال تو راه‌های زیادی را برای حفظ تعادلت روی دوچرخه امتحان کردی و بالاخره راه درست را پیدا کردی!) وقتی کودکان موفق می‌شوند، روش آن‌ها را تشویق کنید. وقتی شکست می‌خورند به آن‌ها برای پیدا کردن یک راهبرد دیگر کمک کنید.
"دوئک نتیجه می‌گیرد که بهترین روشی که والدین کودکان موفق پرورش می‌دهند، این است که چالش‌ها را دوست داشته باشند با اشتباهاتشان برانگیخته شوند، از تلاش لذت ببرند و به یادگیری ادامه دهند."
دکتر نتالی کِر
منابع:
Dweck, C.S.‎ (2016)‎.‎ Mindset: The new psychology of success.‎ New York, NY: Penguin Random House.‎
Mueller, C,M.‎, & Dweck, C.S.‎ (1998)‎.‎ Praise for intelligence can undermine children’s motivation and performance.‎ Journal of Personality and Social Psychology, 75(1)‎, 33-52

نویسنده: سید شهاب الدین ارفعی مقدم

دانشجوی دکترای روانشناسی